Piąty dzień piątego miesiąca kalendarza księżycowego, to data jednego z najważniejszych chińskich świąt. Właśnie wtedy w Państwie Środka obchodzi się Festiwal Smoczych Łodzi.
O ważności święta świadczy fakt, że 20 maja 2006 r. jako jedno z pierwszych zostało wpisane na listę obiektów Narodowego Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego, a 30 października 2009 r. wpisane na Listę Światowego Niematerialnego Dziedzictwa UNESCO. Od 2008 roku jest świętem państwowym.
Kalendarz chiński jest księżycowo-słoneczny, więc data święta w kalendarzu gregoriańskim jest ruchoma. Festiwal, nazywany także Duanwu lub Świętem Podwójnej Piątki, ma miejsce zazwyczaj w czerwcu lub pod sam koniec maja i jest zarazem symbolicznym początkiem gorącego lata.
Poeta i dobry smok
Wiele jest podań związanych z tą prastarą tradycją, a historie różnią się między sobą w zależności od regionu kraju.
Jedna z legend wiąże początki święta z postacią Qu Yuana, poety oraz ministra za czasów Walczących Królestw. Mieszkańcy Państwa Środka uznawali go za wielkiego patriotę i pierwszego artystę, którego dzieła znane były w całym kraju. Ze względu na swój bunt przeciwko panującym wówczas w Państwie Środka wojnom, został wygnany z kraju. Zrozpaczony Qu Yuan, na znak protestu przeciwko korupcji i niesprawiedliwości władzy, miał rzucić się do rzeki Miluo. Świadkowie zdarzenia – miejscowi rybacy, którzy znali i szanowali poetę, ruszyli na ratunek, próbując swoimi łodziami dogonić nieszczęśnika porwanego przez nurt. Bijąc w bębny by odstraszyć głodne ryby i wiosłując zaciekle, walczyli z żywiołem, jednak ich rozpaczliwa walka nie przyniosła sukcesu. Poeta utonął, a rybacy, żeby oszczędzić jego ciało przed pożarciem przez ryby, wrzucali do wody kulki kleistego ryżu. Na pamiątkę tej tragedii, każdego roku urządzane były wyścigi łodzi.
Inna legenda odnosi się do panujących tysiące lat temu susz i związanych z nimi nieszczęść, w tym głodu. Wierzący w boskie smoki Chińczycy, z początkiem pory suchej, przy brzegach rzeki Jangcy, organizowali obrzędy i rytuały, które miały zbudzić dobrego smoka, przynoszącego deszcz i obfite plony. Jednym z takich rytuałów były właśnie wyścigi łodzi.
Smoki uważane są w Chinach za magiczne stworzenia, które nawiedzają ludzki świat i są symbolem przynoszącym szczęście. To mitologiczne zwierzę, według chińskiej wiary, składa się z części dziewięciu różnych zwierząt: rogów jelenia, psiego nosa, oczu homara, lwiej grzywy, rybich łusek, wąsów sumowych, pazurów orła, ogona węża i nos wołu.
Pod smoczą banderą
Współczesny Festiwal Smoczych Łodzi to przede wszystkim czas rodzinnych spotkań. Podobnie jak Chiński Nowy Rok, jest celebrowany w gronie najbliższych. Podczas święta Chińczycy obdarowują się drobnymi upominkami, dekorują drzwi domów, a jego największą atrakcję stanowią wyścigi smoczych łodzi.
Smocza łódź, zwieńczona smoczą głową, mieści od kilkunastu do kilkudziesięciu wioślarzy. Tempo wioślarzom nadaje odgłos bębna, a kierunek wskazuje siedzący na smoczej głowie nawigator z czerwoną chorągwią.
Tradycyjnie łódź ma długość 12,4 m (bez smoczej głowy) i szerokość 1,14 m. Zachowana jest przestrzeń o 67,5 cm między ławkami. Wiosła mają długość od 105 do 130 cm, a łódź waży minimalnie 250 kg. Trasa zawodów wynosi 250 m, 500 m, 1000 m i nawet 2000 m.
Wioślarze płyną z prędkością dochodzącą do kilkunastu kilometrów na godzinę i wykonują od 60 do 100 pociągnięć wioseł na minutę. Najpopularniejsze zawody smoczych łodzi to Yueyang International Dragon Boat Festival (na sławnej rzece Miluo), The Hong Kong Dragon Boat Festival, Hangzhou Dragon Boat Festival.
Regaty, jak i obchody całego Festiwalu Smoczych Łodzi, odbywają się także w innych miejscach na całym świecie. W Polsce pierwsze międzynarodowe wyścigi smoczych łodzi odbyły się w Gdańsku w 1997 roku.
Smaki i czary
Chińska kultura i zwyczaje są bardzo różnorodne i nacechowane silnym wpływem wiekowych tradycji rozwijanych i pielęgnowanych przez tysiąclecia.
Niezależnie od genezy święta i regionu w jakim się je obchodzi, Festiwal Smoczych Łodzi zawsze przepełniony jest magicznymi, tradycyjnymi rytuałami. To doskonały czas, by odstraszyć złe duchy i zadbać o zdrowie. Przesądni Chińczycy wieszają wtedy nad drzwiami domów papierowe amulety, bylicę i tatarak, a także figurki Zhong Kui (mitycznego strażnika). W niektórych regionach rodzice zaplatają jedwabne nici w 5 kolorach i zakładają je na nadgarstki swoich dzieci wierząc, że pomoże to odstraszyć złe duchy i choroby.
Na domowym ołtarzyku składa się nadziewane kulki z ryżu owinięte w liście bambusa, nazywane zongzi. Zongzi wrzucane są także do rzek jako pożywienie dla duszy Qu Yuana.
Przygotowywanie i spożywanie zongzi z członkami rodziny i przyjaciółmi jest bardzo ważnym elementem Festiwalu. Lepki ryż wypełniony nadzieniem owija się w liście trzciny, bambusa, tworząc kształt piramidy. Liście nadają również szczególny aromat i smak. Wybór nadzienia różni się w zależności od regionu. Północne regiony Chin preferują słodkie lub deserowe zongzi, z nadzieniem z pasty z fasoli, jujuby i orzechów. Południowe regiony Chin preferują pikantne zongzi, z różnymi nadzieniami, w tym marynowanym boczkiem wieprzowym, kiełbasą i solonymi jajami kaczymi.
Kalendarz chiński – używany w Chinach od II wieku p.n.e., to kalendarz księżycowo-słoneczny, Dzieli on rok na 12 miesięcy po 29 i 30 dni. 7 razy w ciągu 19-letniego cyklu dodaje się 13 miesiąc. Chiński Nowy Rok Lunarny jest ruchomą datą, przypadającą na styczeń lub luty. Stąd ruchoma data Festiwalu Smoczych Łodzi, który w przyszłym roku będziemy świętować 3 czerwca.
Katarzyna Kaczmarska
Komentarze do “Festiwal Smoczych Łodzi”